Uciążliwa ferma w sąsiedztwie - jak sobie poradzić?

 

 

I. Działalność dużych ferm a interes okolicznych mieszkańców

Od końca lat 90. obserwujemy w Polsce dynamiczny rozwój hodowli zwierząt metodami intensywnego tuczu. W znacznej mierze możemy wiązać ten fakt z pojawieniem się na terenach wiejskich inwestorów dysponujących kapitałem umożliwiającym przejmowanie podupadłych PGRów (Polskich Gospodarstw Rolnych) oraz wdrożenie przemysłowych technologii produkcji. Dzisiaj nikogo już nie dziwią fermy o obsadzie 10-20 tyś. zwierząt. Brakuje jednak refleksji na temat ich potencjalnego wpływu na stan środowiska naturalnego oraz jakość życia sąsiadujących z nimi mieszkańców. Poniżej przedstawiamy kilka powodów, dla których warto się nad tym zastanowić.

Pogarszające się warunki życia

Przemysłowa hodowla zwierząt nie jest obojętna dla jakości i warunków życia ludzi mieszkających w bliskim sąsiedztwie ferm. Dzieje się tak głównie za sprawą uciążliwych odorów oraz zanieczyszczeń wód powierzchniowych i gruntowych w wyniku przenawożenia gleb. Ponadto, duża koncentracja odchodów zwierzęcych stanowi zagrożenie mikrobiologiczne. Wśród bakterii, jakie mogą przedostawać się do wód lub przemieszczać wraz z powietrzem są: gronkowce, pałeczki z grupy Coli, streptokoki fekalne, laseczki różycy, prątki gruźlicy, chorobotwórcze gronkowce i paciorkowce, wirusy pryszczycy oraz różnorakie grzyby i organizmy pasożytnicze (np. tasiemce).

Przeprowadzona przez zespół badawczy Health Risk Management & Communication szybka ocena epidemiologiczna na terenie wsi Więckowice (gmina Dopiewo, województwo wielkopolskie), wykazała bezpośredni związek pomiędzy sąsiedztwem dużej fermy a częstotliwością występowania dolegliwości zdrowotnych (m.in. bólu głowy, kaszlu, piekących i łzawiących oczu) u ludzi mieszkających w jej pobliżu.

Spadek cen nieruchomości

Inwestorzy zainteresowani powstaniem nowych ferm unikają dyskusji na temat ewentualnych skutków uciążliwego sąsiedztwa. Tymczasem mieszkańcy objęci negatywnym oddziaływaniem dużej fermy, takim jak np. wyczuwalne okresowo przykre zapachy lub znaczące przekształcenia krajobrazu, muszą się liczyć z realnym spadkiem wartości ich gospodarstw. Warto się nad tym zastanowić, bo dobra lokalizacja i sąsiedztwo wpływa bezpośrednio na cenę rynkową nieruchomości.

Ograniczenie rozwoju gospodarczego

Najczęstszym argumentem zwolenników dużych ferm są nowe miejsca pracy i dodatkowe wpływy do budżetu gminy z tytułu podatków. Niestety, dopiero po uruchomieniu instalacji okazuje się, że z kilkudziesięciu obiecanych etatów stworzonych zostaje kilka, a w najlepszym wypadku kilkanaście nowych miejsc pracy. Przemysłowe metody chowu zapewniają minimalizowanie kosztów produkcji między innymi z tytułu mechanizacji hodowli. Stąd niejednokrotnie z obiecanych wpływów do budżetu gminy pozostaje jedynie podatek rolny od posiadanych gruntów. Istnieją także przykłady, kiedy siedziba spółki posiadającej fermę - wbrew wcześniejszym deklaracjom - została przeniesiona z gminy wiejskiej do dużego miasta, w którym mieszkają jej zarządcy,

Z drugiej strony, z powstaniem dużych ferm wiążą się ograniczenia rozwoju gospodarczego gminy. Przemysłowa hodowla zwierząt to nie tylko zespół budynków, ale również uciążliwe odory i znaczące przekształcenia krajobrazu ze względu na konieczność zagospodarowywania odchodów na stosunkowo dużych areałach. Są to czynniki, które skutecznie blokują możliwość rozwoju agroturystyki lub rolnictwa ekologicznego. Tymczasem coraz więcej osób opowiada się przeciwko przemysłowej hodowli, wybierając czyste środowisko i produkty dobrej jakości.

Zanieczyszczenie środowiska

Duża koncentracja zwierząt na stosunkowo niewielkich obszarach, niejednokrotnie połączona z brakiem odpowiednich zbiorników do przetrzymywania odchodów oraz niewłaściwym ich zagospodarowaniem, wpływa bezpośrednio na pogorszenie się stanu środowiska. Przemysłowa hodowla zwierząt wiąże się z chęcią minimalizowania kosztów przy maksymalizacji zysków, co oznacza niepotrzebne obciążenie środowiska emisją gazów cieplarnianych oraz znaczącymi ładunkami azotu i fosforu, co w rezultacie wpływa na zanieczyszczenie środowiska wodnego.

Istnieją dwie podstawowe metody hodowli: ściołowa i bezściołowa, które poza technologią różnią się od siebie ilością i rodzajem wytwarzanych odpadów. W hodowli ściołowej, uznanej za bardziej przyjazną środowisku powstaje tzw. obornik, którego cechą charakterystyczną jest duża zawartość suchej masy (20-30%). Jest to głównie substancja organiczna (ok. 60% to tzw. próchnica czynna). Hodowla ściołowa znacznie rzadziej stosowana jest w tuczu zwierząt metodami przemysłowymi ze względu na towarzyszące jej wyższe koszty utrzymania higieny. Powstająca w trakcie bezściołowej produkcji trzody chlewnej gnojowica – w porównaniu do obornika - wykazuje dużo wyższą mineralizację i znacznie większą zawartość zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Tym samym wiąże się z nią większe zagrożenie ekologiczne.

II. Lokalizacja i funkcjonowanie ferm - uregulowania prawne, możliwości działania samorządu terytorialnego i obywateli

II.1. Uregulowania prawne - wprowadzenie

Tworzenie i funkcjonowanie ferm hodowlanych, w tym chlewni poddane jest różnego rodzaju regulacjom prawnym, w tym regulacjom z zakresu prawa ochrony środowiska, nakładającym na podmioty prowadzące tego typu działalność określone wymagania.

Do najważniejszych wymagań prawa ochrony środowiska stawianych dużym chlewniom przemysłowym należą:

• uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (zob. II.2.4) - jest to decyzja kończąca procedurę oceny oddziaływania na środowiska, przy czym w zależności od wielkości chlewni w ramach tej procedury raport o oddziaływaniu na środowisko może być wymagany obligatoryjnie lub tylko fakultatywnie (zob. II.2.1 i II.2.4.5).

• uzyskanie określonych pozwoleń emisyjnych, przy czym: dla ferm posiadających powyżej 2000 stanowisk dla świń o wadze powyżej 30 kg lub 750 stanowisk dla macior wymagane jest pozwolenie zintegrowane (zob. II.3), a dla ferm mniejszych - pozwolenia sektorowe (na emisję ścieków do wód lub ziemi, emisję zanieczyszczeń do powietrza, wytwarzanie odpadów).

Zestawienie obowiązków uzyskiwania wymienionych wyżej decyzji przedstawiają poniższe tabele.

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach (zob. też II.2.4.5) :

Fermy do hodowli co najmniej 210 dużych jednostek przeliczeniowych zwierząt (DJP).

210 DJP to alternatywnie: 600 macior, 1500 tuczników (świnie pow. 30 kg), 3000 warchlaków 2-4 miesięcznych (świnie pow. 30 kg) albo 10.500 prosiąt do 2 miesięcy (świnie poniżej 30 kg)

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach - obligatoryjny raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko

Fermy do hodowli co najmniej 40 dużych jednostek przeliczeniowych zwierząt (DJP) - jeśli ferma zlokalizowana jest w granicach administracyjnych miast, w obrębie zwartej zabudowy wsi lub na terenach objętych formami ochrony przyrody na art. 6 ust. 1 podstawie ustawy o ochronie przyrody.

40 DJP to alternatywnie: 114 macior, 285 tuczników (świnie pow. 30 kg), 571 warchlaków 2-4 miesięcznych (świnie pow. 30 kg) albo 2000 prosiąt do 2 miesięcy (świnie poniżej 30 kg)

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach - fakultatywny raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko

Fermy do hodowli co najmniej 60 dużych jednostek przeliczeniowych zwierząt (DJP) - jeśli ferma zlokalizowana jest na pozostałych obszarach.

60 DJP to alternatywnie: 171 macior, 428 tuczników (świnie pow. 30 kg), 857 warchlaków 2-4 miesięcznych (świnie pow. 30 kg) albo 3000 prosiąt do 2 miesięcy (świnie poniżej 30 kg)

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach - fakultatywny raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko

Pozwolenia emisyjne (zob. też II.3.2) :

Fermy posiadające powyżej 2000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk dla macior.

Pozwolenie zintegrowane

Fermy posiadające poniżej 2000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk dla macior. Pozwolenia emisyjne sektorowe

Dodatkowo lokalizacja i budowa chlewni podlega ogólnym wymaganiom procesu inwestycyjnego, a więc - najczęściej - obowiązkowi uzyskania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego) oraz pozwolenia na budowę (zob. II.2.1, II.2.3 i II.2.5). Niniejsze opracowanie dotyczyć ma głównie ferm dużych, dla których wymagana jest zarówno decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, jak i pozwolenie zintegrowane. Dlatego też szczególnie dokładnie omówione zostaną właśnie decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach (jako kluczowa dla określenia wymagań ochrony środowiska w trakcie procesu inwestycyjnego), a także pozwolenie zintegrowane. Nie będą natomiast omawiane sektorowe pozwolenia emisyjne.

II.2. Etapy procesu inwestycyjnego

II.2.1. Etapy procesu inwestycyjnego - przegląd

Na tle obowiązujących w Polsce aktów prawnych wyróżnić można wskazane niżej podstawowe etapy kontroli procesu inwestycyjnego dla inwestycji zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Dotyczą one również chlewni przeznaczonych dla określonej liczby zwierząt (zob. tabelka w rozdz. II.1).

Etapy te to:

1. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (zob. II.2.2) albo - w przypadku jego braku - decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (zob. II.2.3),

2. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia (zob.II.2.4),

3. Pozwolenie na budowę albo zgłoszenie budowy czy robót budowlanych (zob. II.2.5).

Warto zwrócić uwagę, że w przypadku tworzenia nowych ferm hodowlanych (chlewni) możemy mieć do czynienia z dwoma sytuacjami:

• budowy nowej chlewni,

• adaptacji istniejących już budynków gospodarczych w taki sposób, aby hodować w nich znacznie większą liczbę zwierząt.

W pierwszym przypadku, konieczne jest uzyskanie pozwolenia na budowę poprzedzonego decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach (a więc i oceną oddziaływania na środowisko), a w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego - także decyzją o warunkach zabudowy.

W drugim przypadku wymagane jest zgłoszenie zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego, o ile podjęcie w nim działalności hodowlanej spowoduje zmianę warunków np. higieniczno-sanitarnych lub ochrony środowiska (art. 71 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo budowlane) - a można założyć, że wprowadzenie znacznej liczby zwierząt takie zmiany spowoduje. Zgłoszenie również musi być poprzedzone decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach (a więc i oceną oddziaływania na środowisko).

II.2.2. Planowanie przestrzenne w gminie

II.2.2.1. Wprowadzenie

Jednym z podstawowych sposobów wpływu gminy jako wspólnoty mieszkańców na to jakie inwestycje będą na jej terenie realizowane jest planowanie przestrzenne. Procedurę zagospodarowania przestrzennego reguluje ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zm.; dalej: upzp).

Na planowanie przestrzenne w gminie składa się ustalenie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (zwane dalej „studium”) oraz miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (zwany dalej „planem miejscowym”). Tylko jednak miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego ma rangę prawa miejscowego (powszechnie obowiązującego na danym terenie aktu prawnego). Ustala on przeznaczenie terenu, w tym określa sposoby zagospodarowania i warunków zabudowy terenu. Politykę przestrzenną gminy określa zaś studium (akt wewnętrzny, wiążący dla organów administracji, które go przyjęły - art. 9 ust. 4 upzp).

II.2.2.2. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

W studium uwzględnia się w szczególności uwarunkowania wynikające ze stanu środowiska, w tym stan rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego (art. 10 ust. 1 pkt 3 upzp) oraz z potrzeb i możliwości rozwoju gminy (art. 10 ust. 2 pkt 7 upzp). W studium określa się też w szczególności kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania przestrzennego oraz użytkowania terenów, w tym tereny wyłączone spod zabudowy (art. 10 ust. 2 pkt 2 upzp), a także obszary, na których gmina zamierza sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne (art. 10 ust. 2 pkt 9 upzp) oraz kierunki i zasady kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej (art. 10 ust. 2 pkt 10 upzp).

Projekt studium sporządza wójt, burmistrz albo prezydent miasta. Art. 11 upzp szczegółowo określa procedurę przygotowania studium, które następnie przyjmowane jest w drodze uchwały rady gminy. W procesie przygotowania studium wymagane m.in. wyłożenie jego projektu do publicznego wglądu na okres co najmniej 30 dni, zorganizowanie dyskusji publicznej (art. 11 pkt 10 upzp) oraz umożliwienie w społeczeństwu wnoszenia uwag przez okres co najmniej 21 dni (art. 11 pkt 1 i 11 upzp). Złożone uwagi rozpatrywane są przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). W przypadku ich nieuwzględnienia ma on obowiązek przekazania ich radzie gminy, która rozstrzyga o sposobie ich rozpatrzenia (art. 11 pkt 11 i 12 oraz art. 12 upzp).

Ważną cechą studium jest to, iż jest ono wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych (art. 9 ust. 4 upzp). Zabezpieczenie interesu publicznego w zakresie ograniczenia lokalizacji zbyt dużych chlewni przemysłowych bądź też przed ich zbyt dużą ilością na terenie danej gminy może więc i powinno być dokonane już na poziomie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

W dokumencie tym, który jednak nie ma charakteru prawa miejscowego, można zawrzeć kierunkowe wskaźniki dotyczące produkcji rolnej na terenie gminy, w tym pewne ograniczenia dotyczące lokalizacji chlewni przemysłowego chowu zwierząt.

II.2.2.3. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

Dalsze ograniczenia lokalizacji chlewni gmina może zawrzeć w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (dalej: mpzp). Trzeba jednak pamiętać, że - jak wspomniano wyżej - miejscowy plan nie może być sprzeczny z ustaleniami studium. Plan miejscowy ustala się w celu przeznaczenia terenów oraz określenia sposobów ich zagospodarowania i zabudowy.

Zgodnie z zasadą tzw. „władztwa planistycznego” gminy, mpzp uznać można za jeden z najważniejszych instrumentów, jakich może użyć gmina, aby zapobiegać niechcianym i nieodpowiednim z punktu widzenia interesu gminy inwestycjom. Trzeba jednak zwrócić też uwagę na jeden z wyroków Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z listopada 2005 r. (II SU/Lu, 386/05), w którym sąd ten - choć przyznał, że gmina może w pewnych wypadkach ograniczać w mpzp uprawnienia właścicieli - to orzekł jednak, iż mpzp nie może zawierać dowolnych ograniczeń, zakazów lub nakazów nieprzewidzianych w ustawie, np. określać górnego pułapu produkcji świń na fermie. Wyrok ten jest dość precedensowy - w przypadku utrzymania tej linii orzecznictwa mielibyśmy do czynienia z dość istotnym ograniczeniem władztwa planistycznego gminy.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego uchwala rada gminy po przeprowadzeniu odpowiedniej (na ogół długotrwałej) procedury.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 upzp w miejscowym planie obowiązkowo określa się m.in.:

1) przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczające tereny o różnym przeznaczeniu lub różnych zasadach zagospodarowania;

2) zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego;

3) zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego;

4) zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej;

5) wymagania wynikające z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych;

6) parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym linie zabudowy, gabaryty obiektów i wskaźniki intensywności zabudowy;

7) granice i sposoby zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie, ustalonych na podstawie odrębnych przepisów, w tym terenów górniczych, a także narażonych na niebezpieczeństwo powodzi oraz zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych;

8) szczególne warunki zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich użytkowaniu, w tym zakaz zabudowy.

W ramach tych elementów w planie miejscowym można wprowadzać na określonym obszarze gminy ograniczenia w lokalizacji pewnego typu inwestycji (zob. jednak powołany wyżej wyrok WSA w Lublinie).

Przed uchwaleniem mpzp wymagane jest sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko, która jest kluczowym elementem postępowania w sprawie oceny oddziaływania skutków realizacji planu na środowisko (czyli tzw. „strategicznej” oceny oddziaływania na środowisko, jak określane są takie oceny w odniesieniu do planów, programów, strategii itp.).

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym określa też własną procedurę wnoszenia uwag i wniosków przez społeczeństwo - niezależną od tej uregulowanej w ustawie - Prawo ochrony środowiska (zob. art. 43 ust. 3 ustawy POŚ), choć z założenia podobną. Procedura ta wydaje się przy tym analogiczna jak przy sporządzeniu studium, z tym, że przepisy jej dotyczące są bardziej szczegółowe: oprócz stwierdzenia, że organ opracowujący projekt planu wykłada go do publicznego wglądu wyznaczając przy tym nie krótszy niż 14 dni okres na składanie przez społeczeństwo uwag precyzuje, że uwagi te mogą być składane przez każdego, kto kwestionuje ustalenia przyjęte w projekcie planu - również drogą elektroniczną, z tym, że muszą być one opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu (co wymaga wykupienia takiego odpowiedniego uprawnienia do używania podpisu elektronicznego) - art. 17 pkt 10 - 14 i art. 18 ustawy o planowaniu.

Obecna ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym - inaczej, niż poprzednio obowiązująca ustawa z 1994 r. - nie przewiduje możliwości składania zarzutów i protestów przez osoby, których uwagi do projektu nie zostały uwzględnione, a co za tym idzie - również możliwości składania skarg do sądu administracyjnego przez osoby, których zarzuty nie zostały uwzględnione. Uchwała o przyjęciu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego może obecnie podlegać zaskarżeniu do sądu administracyjnego na zasadach ogólnych, tj. na podstawie art. 101 ustawy z 1990 r. o samorządzie gminnym (zgodnie z art. 101 tej ustawy: „Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może - po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia - zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego.”).

II.2.3. Warunki zabudowy i zagospodarowania terenu (wzizt)

II.2.3.1. Decyzja wzizt

Jak wspomniano wyżej, uregulowana w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wymagana jest tylko w przypadku, gdy na danym terenie nie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. W przypadku, gdy plan istnieje - inwestor musi uzyskać tylko pozwolenie na budowę (wydawane bezpośrednio na podstawie mpzp), poprzedzone w niektórych wypadkach decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach (zob. II.2.4). Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu występuje w dwóch wariantach:

• decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz

• decyzji o warunkach zabudowy (dla inwestycji innych niż „celu publicznego”).

Chlewnie nie należą do inwestycji celu publicznego, a więc w przypadku braku planu wymagać będą decyzji o warunkach zabudowy.

Wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu nie rodzi jeszcze żadnych praw do realizacji inwestycji - mamy tu do czynienia z weryfikacją zamierzeń inwestora dokonywaną przez organy administracji.

Decyzja wzizt jest wiążąca dla organu wydającego pozwolenie na budowę.

II.2.3.2. Warunki wydania decyzji wzizt

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym szczegółowo określa warunki, pod jakimi może być wydana decyzja o warunkach zabudowy. Zgodnie z art. 61 ust. 1 tej ustawy wydanie takiej decyzji jest możliwe jedynie w przypadku łącznego spełnienia następujących warunków:

1) co najmniej jedna działka sąsiednia, dostępna z tej samej drogi publicznej, jest zabudowana w sposób pozwalający na określenie wymagań dotyczącej nowej zabudowy w zakresie kontynuacji funkcji, parametrów, cech i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym gabarytów i formy architektonicznej obiektów budowlanych, linii zabudowy oraz intensywności wykorzystania terenu (tzw. dobre sąsiedztwo);

2) teren ma dostęp do drogi publicznej;

3) istniejące lub projektowane uzbrojenie terenu jest wystarczające do zamierzenia budowlanego;

4) teren nie wymaga uzyskania zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne albo jest objęty zgodą uzyskaną przy sporządzaniu miejscowych planów;

5) decyzja jest zgodna z przepisami odrębnymi (w tym przepisami z zakresu ochrony środowiska).

Jeżeli powyższe warunki są spełnione, to organ nie może odmówić wydania decyzji (art. 64 w zw. z art. 56 ustawy o planowaniu). Warto przy tym zwrócić uwagę na warunek wymieniony w pkt 1 powyżej (dobre sąsiedztwo). Rozwiązanie przyjęte w tym przepisie już spotkało się z krytyką jako trudne do zastosowania w praktyce (w wielu przypadkach ciężko jest stwierdzić, czy warunek ten został spełniony). Z drugiej strony, rygorystyczne podejście do tego warunku uniemożliwiłoby lokalizację chlewni na danym obszarze, w sytuacji, gdy w pobliżu nie ma innego równie dużego gospodarstwa hodowlanego.

II.2.3.3. Wzizt a OOŚ

Obecnie - tj. od lipca 2005 r. - wydanie decyzji wzizt nie jest już związane z koniecznością uprzedniego przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko (przy czym przepisy nie określają wzajemnych relacji wzizt oraz decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia - zob. niżej).

II.2.3.4. Organy wydające decyzję wzizt

Decyzję o warunkach zabudowy wydaje wójt, burmistrz albo prezydent miasta (art. 60 ust. 1 upzp). Jedynie w przypadku lokalizacji inwestycji na terenach zamkniętych decyzję tę, zgodnie z art. 60 ust. 3 upzp wydaje wojewoda (lokalizacja chlewni na terenach zamkniętych w praktyce jest jednak mało prawdopodobna). Decyzję o warunkach zabudowy wydaje się po uzgodnieniu warunków lokalizacji z odpowiednimi organami, wymienionymi art. 53 ust. 4 upzp (art. 64 ust. 1 upzp). II.2.3.5. Strony postępowania o wydanie decyzji wzizt

W każdym postępowaniu administracyjnym istotne jest określenie, komu przysługuje w nim status strony.

Uprawnienia stron

Stronom postępowania przysługują bowiem w postępowaniu określone uprawnienia takie jak:

• otrzymanie zawiadomienia o wszczęciu postępowania,

• otrzymanie zawiadomienia o decyzjach i innych czynnościach organów administracji publicznej (np. o wystąpieniu przez organ prowadzący postępowanie o zajęcie stanowiska przez inny organ - zaopiniowanie lub uzgodnienie - por. art. 106 § 2 Kpa),

• w każdym stadium postępowania - prawo przeglądania akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów, a także prawo żądania uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z akt sprawy lub wydania z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów (o ile jest to uzasadnione ważnym interesem strony),

• zgłaszanie wniosków dowodowych (organ ma przy tym obowiązek uwzględnienia żądania strony przeprowadzenia dowodu, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy; nieuwzględnienie żądania może nastąpić, jeśli żądanie to nie zostało zgłoszone w toku przeprowadzania dowodów lub w czasie rozprawy i jeżeli dotyczy ono okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami, chyba że mają one znaczenie dla sprawy),

• otrzymanie zawiadomienia o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin - przynajmniej na siedem dni przed terminem oraz prawo brania udziału w przeprowadzeniu dowodu, w tym zadawania pytań świadkom, biegłym i stronom oraz składania wyjaśnień,

oraz - co szczególnie istotne:

• możliwość złożenia odwołania od decyzji,

• możliwość zaskarżenia decyzji organu II instancji do sądu administracyjnego.

Krąg stron przy wydawaniu decyzji wzizt

W przypadku decyzji wzizt (a także omówionej niżej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach) krąg stron należy określać na ogólnych, przewidzianych w Kpa zasadach i zgodnie z interpretacją sądów administracyjnych prezentowaną w sprawach dotyczących decyzji wzizt. Zgodnie z tymi zasadami i orzecznictwem za strony przy wydawaniu wskazanych wyżej decyzji uznawane są osoby, na których nieruchomości wpływać może oddziaływanie planowanej inwestycji. Za osoby takie sądy uznawały przy tym: najbliższych (bezpośrednich) sąsiadów planowanego przedsięwzięcia (nie tylko właścicieli nieruchomości, ale także użytkowników wieczystych, zarządców, a także właścicieli wszystkich mieszkań spółdzielczych w bloku sąsiadującym z inwestycją), a często także osoby, których nieruchomości mimo, że nie graniczyły bezpośrednio z planowanym przedsięwzięciem to narażone były na jego powodowane przez nie uciążliwości (np. hałas, zanieczyszczenia). Z natury rzeczy szkodliwe oddziaływanie inwestycji najmocniej dotykać będzie nieruchomości położone najbliżej, ale przecież może rozciągać się ono o wiele dalej. Kwestia takiego rozszerzenia kręgu stron wymaga oczywiście osobnej analizy w każdej konkretnej sytuacji.

II.2.4. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia i ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ)

II.2.4.1. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach a OOŚ

Jak wspomniano wyżej, duże chlewnie przemysłowe zaliczane są tzw. przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, a więc wymagających przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko (zob. II.2.4.5 oraz tabelka umieszczona w rozdz. II.1 wskazująca wartości progowe powyżej których chlewnie podlegają ocenie). Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zm. - dalej: ustawa POŚ) procedurę oceny oddziaływania na środowisko kończy formalnie decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia (dalej: decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach lub decyzja środowiskowa) .

Ocena oddziaływania na środowisko nie jest natomiast już obecnie wymagana w trakcie procedury wydawania decyzji wzizt ani pozwolenia na budowę.

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach jest zatem obecnie - w odniesieniu do kwestii ochrony środowiska - kluczowym podejmowanym w trakcie procesu inwestycyjnego rozstrzygnięciem.

II.2.4.2. Kiedy wymagana jest decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach

Uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (a więc i przeprowadzenie OOŚ) konieczne jest m.in. przed:

• uzyskaniem pozwolenia na budowę,

• dokonaniem wymaganego przez ustawę Prawo budowlane zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części (co może mieć miejsce w przypadku adaptowania istniejących budynków na fermy przemysłowe), a także zgłoszenia budowy lub robót budowlanych (art. 46 ust. 4 i 4a ustawy POŚ)

- oczywiście o ile pozwolenie to lub zgłoszenie dotyczy wspomnianego wyżej przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko, czyli np. chlewni powyżej określonej wielkości (zob. II.2.4.5 i tabelka w rozdz. II.1).

Inwestor składający wniosek o pozwolenie na budowę lub dokonujący zgłoszenia musi więc do nich dołączyć odpowiednią decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach.

II.2.4.3. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach a pozwolenie na budowę

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach jest wiążąca dla organów wydających pozwolenie na budowę (art. 56 ust. 9 ustawy POŚ). Wymagania określone w decyzji środowiskowej muszą też być uwzględnione w opracowanym przez inwestora projekcie budowlanym (art. 20 ust. 1 pkt 1 i art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo budowlane).

II.2.4.4. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach a mpzp i wzizt

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach musi być zgodna z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (niezgodność planowanego przedsięwzięcia z tym planem powinna powodować odmowę wydania decyzji - na temat przesłanek odmowy wydania decyzji zob. II.2.4.14). Żaden przepis nie określa natomiast relacji decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach do decyzji wzizt, tzn. nie ma przepisu stanowiącego, że decyzja wzizt jest wiążąca dla decyzji środowiskowej, ani też odwrotnie. Żaden przepis nie określa też, która z tych decyzji ma być uzyskana wcześniej (inwestor może więc ubiegać się o obydwie jednocześnie). Oczywiście ze względów praktycznych obie decyzje nie powinny być ze sobą sprzeczne.

II.2.4.5. Kategorie przedsięwzięć

W zależności od wielkości chlewni może ona należeć do tzw. I grupy przedsięwzięć (dla których w procedurze OOŚ raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko sporządza się obowiązkowo) albo do grupy II (dla których raport sporządza się wtedy, gdy postanowi tak organ wydający decyzję środowiskową po zasięgnięciu opinii innych odpowiednich organów - zob. niżej).

O zaliczeniu chlewni do grupy I lub II (lub też o pozostawieniu jej poza tymi grupami) przesądzają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573 ze zm.).

Zgodnie z tym rozporządzeniem (zob. też tabelka w rozdz. II.1):

• do I grupy przedsięwzięć należą fermy do hodowli co najmniej 210 dużych jednostek przeliczeniowych zwierząt (DJP), przy czym 210 DJP to alternatywnie: 600 macior, 1500 tuczników (świnie pow. 30 kg), 3000 warchlaków 2-4 miesięcznych (świnie pow. 30 kg) albo 10.500 prosiąt do 2 miesięcy (świnie poniżej 30 kg)

• do II grupy przedsięwzięć należą fermy do hodowli co najmniej:

– 40 dużych jednostek przeliczeniowych zwierząt (DJP) - jeśli ferma zlokalizowana jest w granicach administracyjnych miast, w obrębie zwartej zabudowy wsi lub na terenach objętych formami ochrony przyrody na art. 6 ust. 1 podstawie ustawy o ochronie przyrody , przy czym 60 DJP to alternatywnie: 171 macior, 428 tuczników (świnie pow. 30 kg), 857 warchlaków 2-4 miesięcznych (świnie pow. 30 kg) albo 3000 prosiąt do 2 miesięcy (świnie poniżej 30 kg),

– 60 dużych jednostek przeliczeniowych zwierząt (DJP) - jeśli ferma zlokalizowana jest na pozostałych obszarach, przy czym 60 DJP to alternatywnie: 171 macior, 428 tuczników (świnie pow. 30 kg), 857 warchlaków 2-4 miesięcznych (świnie pow. 30 kg) albo 3000 prosiąt do 2 miesięcy (świnie poniżej 30 kg).

Fermy mniejsze, przeznaczone dla - odpowiednio - liczby zwierząt poniżej 40 albo 60 DJP, mogą należeć do tzw. III grupy przedsięwzięć, jeżeli zostanie uznane, że mogą one znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 (przy czym mogą być zlokalizowane również poza tym obszarem). Przedsięwzięcia takie również wymagają przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko (zob. też II.2.3.14). Omówienie tego zagadnienia przekracza jednak ramy niniejszego opracowania.

II.2.4.6. Organy wydające decyzję środowiskową

Organami właściwymi do wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach są - w zależności od rodzaju przedsięwzięcia:

• wojewoda,

• starosta,

• dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych,

• wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

W przypadku chlewni (niezależnie od tego czy należą one do I czy II grupy przedsięwzięć) organem właściwym do wydania decyzji najczęściej jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

Jedynie w przypadku, gdyby chlewnia miała być lokalizowana na terenie zamkniętym (co w praktyce wydaje się raczej mało prawdopodobne), decyzję wydawałby wojewoda.

II.2.4.7. Postanowienie co do potrzeby sporządzenia raportu dla przedsięwzięć z II grupy i opiniowanie tego postanowienia przez właściwe organy

W odniesieniu do przedsięwzięć należących do tzw. II grupy (w tym wspomnianych wyżej chlewni należących do II grupy przedsięwzięć), organ wydający decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach decyduje czy inwestor w ramach procedury oceny oddziaływania na środowisko musi czy też nie przedłożyć dokument zwany raportem o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (zob. II.2.4.8).

W tym celu organ ten wydaje odpowiednie postanowienie, w którym stwierdza obowiązek lub brak obowiązku przedłożenia raportu. W przypadku stwierdzenia obowiązku przedłożenia raportu organ określa również jego zakres (art. 51 ust. 2 ustawy POŚ).

Stronom postępowania w sprawie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (na temat stron zob. II.2.4.15) przysługuje prawo złożenia zażalenia na to postanowienie (art. 51 ust. 5 ustawy POŚ), co oznacza, że organ wydający decyzję powinien poczekać z jej wydaniem aż postanowienie to stanie się ostateczne (7 dni od doręczenia stronom w przypadku, gdy nikt nie złoży na nie zażalenia), albo - jeśli złożone zostało zażalenie - do czasu jego rozpatrzenia.

Przed wydaniem postanowienia co do potrzeby sporządzenia i zakresu raportu, organ musi zasięgnąć opinii innych właściwych organów. W przypadku ferm hodowlanych organami tymi w praktyce będą:

• starosta (jako organ ochrony środowiska)

• powiatowy państwowy inspektor sanitarny (organ ochrony zdrowia).

W przypadku, gdyby planowana chlewnia mogła znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 organem opiniującym byłby również wojewoda (opiniowanie to nie byłoby potrzebne w przypadku, gdyby to wojewoda był organem wydającym decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach (art. 383 ustawy POŚ), co jednak - jak wspomniano wyżej - jest mało prawdopodobne).

Opinie wskazanych wyżej organów wydawane są w formie postanowienia, na które stronom postępowania również służy zażalenie (art. 106 § 5 Kpa), co oznacza, że organ wydający decyzję powinien poczekać aż postanowienia te staną się ostateczne (7 dni od doręczenia stronom), albo - jeśli złożone zostało zażalenie - do czasu jego rozpatrzenia . Opinie - w przeciwieństwie do uzgodnień - nie są dla organu zwracającego się o opinie wiążące, w praktyce jednak organy wydające decyzje przychylają się do nich - zwłaszcza, jeśli opinie te sugerują, aby w danym przypadku zażądać raportu.

II.2.4.8. Raport OOŚ

Dla przedsięwzięć z grupy I oraz dla tych przedsięwzięć z grupy II, dla których wydano postanowienie o konieczności jego sporządzenia, inwestor musi taki raport przedłożyć.

Raport musi spełniać wymagania określone w art. 52 ustawy POŚ, a także uwzględniać wskazania zawarte w postanowieniu o ustaleniu zakresu raportu. Jak wspomniano wyżej, postanowienie takie wydawane jest dla przedsięwzięć z II grupy. Na żądanie inwestora może być ono wydane także dla przedsięwzięć z grupy I - musi on wtedy, jeszcze przed złożeniem wniosku o wydanie decyzji środowiskowej, zwrócić się do organu o ustalenie zakresu raportu (art. 49 ust. 1 ustawy POŚ).

Zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy POŚ raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać (pominięto poniżej elementy odnoszące się wyłącznie do przedsięwzięć innych niż chlewnie, np. do dróg):

1. opis planowanego przedsięwzięcia, a w szczególności:

a) charakterystykę całego przedsięwzięcia i warunki wykorzystywania terenu w fazie realizacji i eksploatacji,

b) główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych,

c) przewidywane wielkości emisji, wynikające z funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia,

2. opis elementów przyrodniczych środowiska, objętych zakresem przewidywanego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia,

3. opis istniejących w sąsiedztwie lub w bezpośrednim zasięgu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,

4. opis analizowanych wariantów, w tym wariantu:

a) polegającego na niepodejmowaniu przedsięwzięcia,

b) najkorzystniejszego dla środowiska,

- wraz z uzasadnieniem ich wyboru,

5. określenie przewidywanego oddziaływania na środowisko analizowanych wariantów, w tym również w wypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, a także możliwego transgranicznego oddziaływania na środowisko,

6. analizę i ocenę możliwych zagrożeń i szkód dla zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w szczególności zabytków archeologicznych, w obrębie terenu, na którym ma być realizowane przedsięwzięcie,

7. uzasadnienie wybranego przez wnioskodawcę wariantu, ze wskazaniem jego oddziaływania na środowisko, w szczególności na:

a) ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę i powietrze,

b) powierzchnię ziemi, z uwzględnieniem ruchów masowych ziemi, klimat i krajobraz,

c) dobra materialne,

d) zabytki i krajobraz kulturowy, objęte istniejącą dokumentacją, w szczególności rejestrem lub ewidencją zabytków,

e) wzajemne oddziaływanie wymienionymi wyżej między elementami,

8. opis przewidywanych znaczących oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na środowisko, obejmujący bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko-, średnio- i długoterminowe, stałe i chwilowe oddziaływania na środowisko, wynikające z:

a) istnienia przedsięwzięcia,

b) wykorzystywania zasobów środowiska,

c) emisji,

oraz opis metod prognozowania, zastosowanych przez wnioskodawcę,

9. opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko,

10. jeżeli planowane przedsięwzięcie jest związane z użyciem instalacji, porównanie, z zastrzeżeniem ust. 2, proponowanej technologii z technologią spełniającą wymagania, o których mowa w art. 143,

11. wskazanie, czy dla planowanego przedsięwzięcia konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania oraz określenie granic takiego obszaru, ograniczeń w zakresie przeznaczenia terenu, wymagań technicznych dotyczących obiektów budowlanych i sposobów korzystania z nich,

12. przedstawienie zagadnień w formie graficznej,

13. analizę możliwych konfliktów społecznych związanych z planowanym przedsięwzięciem,

14. przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na etapie jego budowy i eksploatacji,

15. wskazanie trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy, jakie napotkano, opracowując raport,

16. streszczenie w języku niespecjalistycznym informacji zawartych w raporcie,

17. nazwisko osoby lub osób sporządzających raport,

18. źródła informacji stanowiące podstawę do sporządzenia raportu.

Jak wspomniano wyżej, dla przedsięwzięć należących do grupy II organ może w odpowiednim postanowieniu ustalić wymagany zakres raportu. Nie może przy tym wykraczać poza zakres określony w art. 52 ust. 1 ustawy POŚ, ale z drugiej strony z większości elementów wymienionych w tym artykule nie może zrezygnować (rezygnacja ta jest możliwa jedynie w odniesieniu do wymienionych wyżej punktów 4a), 12, 13 i 14 - zob. art. 52 ust. 1a ustawy POŚ). W postanowieniu tym natomiast określić można, na jakim poziomie szczegółowości poszczególne elementy powinny być opisane (na co należałoby w danym przypadku zwrócić szczególną uwagę).

II.2.4.9. Uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia i właściwe organy

Przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, organ, który ma ją wydać, musi najpierw uzgodnić warunki realizacji przedsięwzięcia z innymi właściwymi organami.

W przypadku ferm hodowlanych organami tymi w praktyce będą:

• starosta (jako organ ochrony środowiska)

• powiatowy państwowy inspektor sanitarny (organ ochrony zdrowia).

W przypadku, gdyby planowana chlewnia mogła znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 organem uzgadniającym byłby również wojewoda (uzgodnienie to nie byłoby potrzebne w przypadku, gdyby to wojewoda był organem wydającym decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach (art. 383 ustawy POŚ), co jednak - jak wspomniano wyżej - jest mało prawdopodobne).

II.2.4.10. Treść i uzasadnienie decyzji
 

W decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach właściwy organ określa, zgodnie z art. 56 ust. 2:

• rodzaj i miejsce realizacji przedsięwzięcia,

• warunki wykorzystywania terenu w fazie realizacji i eksploatacji, ze szczególnym uwzględnieniem konieczności ochrony cennych wartości przyrodniczych, zasobów naturalnych i zabytków oraz ograniczenia uciążliwości dla terenów sąsiednich,

• wymagania dotyczące ochrony środowiska konieczne do uwzględnienia w projekcie budowlanym,

• wymogi w zakresie przeciwdziałania skutkom awarii przemysłowych, w odniesieniu do przedsięwzięć zaliczanych do zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnych awarii,

• wymogi w zakresie ograniczania transgranicznego oddziaływania na środowisko w odniesieniu do przedsięwzięć, dla których przeprowadzono postępowanie dotyczące transgranicznego oddziaływania na środowisko,

• w przypadku, o którym mowa w art. 135 ust. 1 - stwierdzenie konieczności utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania.

Ponadto, zgodnie z art. 75 ust. 5 ustawy POŚ, w decyzji tej określić należy wymagany zakres kompensacji przyrodniczej. Do obowiązku określenia kompensacji odnoszą się także art. 35 i 35a uop.

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, zgodnie z art. 56 ust. 7 ustawy POŚ, wymaga zawsze uzasadnienia, nawet jeżeli uwzględnia ona w całości żądanie wnioskodawcy. Uzasadnienie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, niezależnie od wymagań wynikających z przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, powinno zawierać informacje o sposobie wykorzystania uwag i wniosków zgłoszonych w związku z udziałem społeczeństwa oraz informacje dotyczące konieczności wykonania analizy porealizacyjnej (art. 56 ust. 8).

II.2.4.11. Udział społeczeństwa i uprawnienia organizacji ekologicznych

W przypadku, gdy w ramach postępowania sporządzany jest raport o oddziaływaniu na środowisko (czyli dla wszystkich chlewni z grupy I przedsięwzięć oraz dla tych z grupy II, dla których obowiązek wykonania raportu został nałożony postanowieniem odpowiedniego organu - zob. II.2.4.7), organ prowadzący postępowanie zobowiązany jest przeprowadzić procedurę udziału społeczeństwa, tj. umożliwić społeczeństwu składanie uwag i wniosków dotyczących przedsięwzięcia (zob. II.4.1).

W postępowaniach, w których obowiązkowe jest umożliwienie udziału społeczeństwa, organizacjom ekologicznym przysługuje prawo wzięcia udziału w postępowaniu na prawach strony (zob. II.4.2).

II.2.4.12. „Nakaz” realizacji przedsięwzięcia w wariancie innym niż proponowany

Zgodnie z art. 55 ustawy POŚ, jeżeli z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (tj. z raportu, uzgodnień właściwych organów, wyników udziału społeczeństwa) wynika zasadność realizacji przedsięwzięcia w wariancie innym niż proponowany, organ administracji, za zgodą wnioskodawcy, wskazuje w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wariant dopuszczony do realizacji lub, w razie braku zgody wnioskodawcy, odmówi, w drodze decyzji, określenia środowiskowych uwarunkowań zgody na realizację przedsięwzięcia (na temat przesłanek odmowy wydania decyzji zob. też rozdz. II.2.4.14).

Powyższy przepis daje dużą swobodę organom w kształtowaniu treści decyzji. W praktyce jest on jednak raczej rzadko stosowany.

II.2.4.13. Konsekwencje wykazania negatywnego wpływu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000

W przypadku, gdy przeprowadzona OOŚ wykaże, że przedsięwzięcie będzie miało negatywny wpływ na obszar Natura 2000, to w zasadzie nie może być ono realizowane.

Realizacja tego przedsięwzięcia jest jednak dopuszczalna, jeżeli:

• przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym i gospodarczym

• jednocześnie nie istnieją rozwiązania alternatywne (art. 34 ustawy o ochronie przyrody ).

W takim przypadku decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach musi określać warunki wykonania kompensacji przyrodniczej zapewniającej spójność i właściwe funkcjonowanie sieci Natura 2000. Zapewnienie kompensacji jest koniecznym warunkiem realizacji przedsięwzięcia.

W przypadku natomiast, gdy przeprowadzona OOŚ wykaże, że przedsięwzięcie będzie miało negatywny wpływ na obszar Natura 2000, a na tym obszarze występuje gatunek lub siedlisko o znaczeniu priorytetowym, dla których dane przedsięwzięcie może być zagrożeniem, przesłanki ewentualnej dopuszczalności jego realizacji są ostrzejsze niż ogólne, podane wyżej, dotyczące obszarów bez priorytetowych siedlisk i gatunków. Katalog sytuacji, w których można zezwolić na realizację przedsięwzięcia jest mianowicie węższy i sprowadza się do:

• ochrony zdrowia i życia ludzi;

• zapewnienia bezpieczeństwa publicznego;

• uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego.

Udzielenie zezwolenia w przypadku innych niż wyżej wymienione „wymogów nadrzędnego interesu publicznego” może nastąpić dopiero po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.

Przesłanką dopuszczalności przedsięwzięcia jest oczywiście również w tym wypadku brak rozwiązań alternatywnych. Należy także zapewnić wykonanie kompensacji przyrodniczej określając jej warunki w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

II.2.4.14. Przesłanki odmowy wydania decyzji

Istnieje pewien ograniczony krąg sytuacji, w których organ może odmówić wydania decyzji środowiskowej. Decyzja ta nie ma bowiem charakteru uznaniowo udzielanego zezwolenia, ale ma z założenia określać warunki na jakich przedsięwzięcie może być realizowane z poszanowaniem interesów ochrony środowiska i ochrony zdrowia.

Odmowa wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach może mianowicie nastąpić w następujących przypadkach:

a) niezgodność planowanego przedsięwzięcia z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (zob.II.2.4.4),

b) odmowa uzgodnienia przez organy uzgadniające (zob. II.2.4.9),

c) brak zgody inwestora na realizację przedsięwzięcia w wariancie proponowanym przez organ, innym niż wnioskowany - w przypadku zastosowania art. 55 ustawy POŚ (zob. II.2.4.12),

d) niezgodność z przepisami szczególnymi (np. zgodnie z art. 54 ust. 1 pkt 7 ustawy Prawo wodne , na terenach ochrony pośredniej strefy ochronnej ujęcia wody może być zabronione lub ograniczone m.in. lokalizowanie zakładów przemysłowych oraz ferm chowu lub hodowli zwierząt ) - kwestia ta najprawdopodobniej zostanie też podniesiona przez organy uzgadniające,

e) w przypadku gdy ocena oddziaływania na środowisko wykaże negatywny wpływ planowanego przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 - brak określonych przesłanek pozwalających na realizację przedsięwzięcia mimo tego wpływu (na temat przesłanek - zob. II.2.4.13).

II.2.4.15. Strony postępowania o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach

Krąg stron postępowania o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach kształtuje się analogicznie jak krąg stron przy wydawaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (zob. II.2.3.5). Orzecznictwo dotyczące decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach nie zdążyło się jeszcze rozwinąć ze względu na to, że decyzję tę wprowadzono dopiero w lipcu 2005 r., przez analogię można tu jednak stosować orzecznictwo dotyczące decyzji wzizt.

Na temat uprawnień przysługujących stronom postępowania - zob. II.2.3.5.

II.2.5. Pozwolenie na budowę

Procedurę wydawania pozwolenia na budowę reguluje ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 ze zm.). W przypadku budowy nowej inwestycji w postaci chlewni przemysłowego chowu zwierząt inwestor zobligowany jest do uzyskania pozwolenia na budowę.

II.2.5.1. Zgodność z decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach i inne warunki wydania pozwolenia na budowę

Jak wskazano wyżej, w przypadku przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 przed złożeniem wniosku o pozwolenie na budowę lub dokonaniem zgłoszenia wymagane jest uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, co z kolei musi być poprzedzone przeprowadzeniem procedury oceny oddziaływania na środowisko (zob.II.2.4).

Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 1 i art. 35 ust. 1 pkt 1 Prawa budowlanego projekt budowlany musi być zgodny z decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach.

Zgodnie bowiem z art. 35 ust. 1 Prawa budowlanego, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę lub odrębnej decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego właściwy organ sprawdza:

• zgodność projektu budowlanego z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu, a także wymaganiami ochrony środowiska, w szczególności określonymi w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, o której mowa w ustawie POŚ,

• zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi;

• kompletność projektu budowlanego i posiadanie wymaganych opinii, uzgodnień, pozwoleń i sprawdzeń oraz informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1b Prawa budowlanego,

• wykonanie projektu przez osobę posiadającą wymagane uprawnienia budowlane i legitymującą się aktualnym zaświadczeniem.

Wyliczenie to jest o tyle ważne, że jeśli powyższe wymagania zostały spełnione oraz gdy wniosek złożono w terminie ważności warunków zabudowy (gdy były wymagane) i złożone zostało stosowne oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, to organ nie może odmówić wydania pozwolenia na budowę (art. 35 ust. 4 Prawa budowlanego).

Organ wydający pozwolenie na budowę dla przedsięwzięć, dla których wymagane było uprzednie uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach ma obowiązek przesłać wydane pozwolenie organowi, który wydał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dla danego przedsięwzięcia (art. 38 ust. 1 Prawa budowlanego).

II.2.5.2. Organy wydające pozwolenie na budowę

Organem wydającym pozwolenie na budowę jest starosta (art. 82 ust. 2 Prawa budowlanego), a jedynie w niektórych przypadkach, m.in. na terenach zamkniętych - wojewoda (art. 82 ust. 3 Prawa budowlanego).

W miastach na prawach powiatu funkcje starosty (w tym w zakresie wydawania pozwoleń na budowę) pełni prezydent miasta (art. 92 ustawy o samorządzie powiatowym ).

II.2.5.3. Strony postępowania o wydanie pozwolenia na budowę

W przypadku wydawania pozwolenia na budowę krąg osób, którym przysługuje status strony jest ograniczony w stosunku do zasad ogólnych odnoszących się choćby do decyzji wzizt czy decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (zob. II.2.3.5 i II.2.4.15).

Stronami w postępowaniu o wydanie pozwolenia na budowę są mianowicie tylko inwestor oraz właściciele, użytkownicy wieczyści lub zarządcy (w rozumieniu ustawy z 1997 r. o gospodarce nieruchomościami ) nieruchomości znajdujących się w obszarze oddziaływania obiektu (art. 28 ust. 2 Prawa budowlanego). Przez „obszar oddziaływania obiektu” należy natomiast rozumieć „teren wyznaczony w otoczeniu obiektu budowlanego na podstawie przepisów odrębnych, wprowadzających związane z tym obiektem ograniczenia w zagospodarowaniu tego terenu” (art. 3 pkt 20 Prawa budowlanego).

Wspomniane w powyższej definicji „przepisy odrębne” to np. przepisy pozwalające na wyznaczenie obszaru ograniczonego użytkowania, o którym mowa w art. 135 i następnych ustawy POŚ. Przyjęło się zaliczać do nich także przepisy techniczno-budowlane, zawierające regulacje odnoszące się do odległości obiektów i urządzeń budowlanych od innych obiektów i granic nieruchomości.

Na temat uprawnień przysługujących stronom postępowania - zob. II.2.3.5.

II.3. Pozwolenie zintegrowane

II.3.1. Wprowadzenie

Instytucja pozwolenia zintegrowanego w prawie polskim oparta jest na koncepcji zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń wyrażonej w dyrektywie IPPC . Celem wydawania pozwoleń zintegrowanych jest skierowanie uwagi przedsiębiorców i organów administracji na problem oddziaływania instalacji na środowisko jako całość, tj. na wszystkie jego elementy, ściśle ze sobą powiązane i wzajemnie się warunkujące .

II.3.2. Instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego

Pozwolenie zintegrowane wymagane jest dla instalacji, której funkcjonowanie, ze względu na rodzaj i skalę prowadzonej w niej działalności, może powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości. Rodzaje tych instalacji wymienione są w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055).

Obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego objęte są m.in. chlewnie przeznaczone do chowu lub hodowli świń posiadające więcej niż:

• 2.000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub,

• 750 stanowisk dla macior,

Wymienione są one w pkt 6 ppkt 8 załącznika do wspomnianego wyżej rozporządzenia Ministra Środowiska (zob. też tabelka w rozdz. II.1).

II.3.3. Organy wydające pozwolenie zintegrowane

Podobnie jak w przypadku innych pozwoleń emisyjnych, również w przypadku pozwoleń zintegrowanych organem właściwym do jego wydania może być starosta albo wojewoda - w zależności od rodzaju obiektu.

Podział kompetencji w zakresie wydawania pozwoleń emisyjnych oparty jest w prawie polskim na podziale przedsięwzięć zawartym w rozporządzeniu dotyczącym ocen oddziaływania na środowisko (wspomniane wyżej rozporządzenie Rady Ministrów z 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko), co oznacza, że:

• dla przedsięwzięć, dla których raport o oddziaływaniu na środowisko sporządzany jest obowiązkowo (wymienionych w § 2 tego rozporządzenia) pozwolenia emisyjne wydaje wojewoda,

• dla pozostałych przedsięwzięć (zarówno wymienionych w § 3 wskazanego wyżej rozporządzenia, jak i niewymienionych w nim w ogóle) pozwolenia emisyjne wydaje starosta.

W przypadku chlewni organem wydającym pozwolenie na budowę w praktyce jest wojewoda - jest on właściwy dla ferm przeznaczonych do hodowli powyżej 210 dużych jednostek przeliczeniowych, co jak wspomniano wyżej (zob. II.2.4.5), odpowiada 600 maciorom albo 1500 tucznikom albo 3000 warchlaków (wszystkie one należą do świń o wadze pow. 30 kg) albo prosiętom w liczbie 10.500.

Starosta byłby właściwy dla ferm mniejszych niż wyżej wymienione, ale oczywiście wciąż wymagających pozwolenia zintegrowanego, czyli np. przeznaczonych dla 2500 warchlaków, które należą już do świń powyżej 30 kg. Określenie czy w praktyce może wystąpić sytuacja, w której dla chlewni wymagającej pozwolenia zintegrowanego organem właściwym do jego wydania może być starosta nie jest proste ze względu na zastosowanie niejednakowych jednostek w rozporządzeniu w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, stanowiącym podstawę do określenia organu właściwego do wydania pozwolenia (duże jednostki przeliczeniowe) oraz w rozporządzeniu z 2002 r. określającym , które instalacje wymagają pozwolenia zintegrowanego (liczba świń).

II.3.4. Treść i uzasadnienie pozwolenia zintegrowanego

Pozwolenie zintegrowane powinno spełniać wymagania określone dla sektorowych pozwoleń emisyjnych, wymienionych w art. 181 ust. 1 pkt 2-4 (pozwolenie na emisje gazów lub pyłów do powietrza, na emisję ścieków do wód lub do ziemi, pozwolenie na wytwarzanie odpadów), a także wymagania pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód.

Dodatkowo pozwolenie zintegrowane powinno także określać:

• rodzaj prowadzonej działalności,

• sposoby osiągania wysokiego poziomu ochrony środowiska jako całości,

• sposoby ograniczania oddziaływań transgranicznych na środowisko,

• wielkość emisji hałasu wyznaczoną dopuszczalnymi poziomami hałasu poza zakładem, wyrażonymi wskaźnikami hałasu LAeq D i LA N, w odniesieniu do rodzajów terenów, o których mowa w art. 113 ust. 2 pkt 1 ustawy POŚ, oraz rozkład czasu pracy źródeł hałasu dla doby, wraz z przewidywanymi wariantami,

• ilość, stan i skład ścieków, o ile ścieki nie będą wprowadzane do wód lub do ziemi,

• ilość pobieranej wody, o ile nie zachodzi sytuacja, że woda ta pobierana jest wyłącznie na potrzeby instalacji,

• sposoby zapobiegania występowaniu i ograniczania skutków awarii oraz wymóg informowania o wystąpieniu awarii (o ile pozwolenie nie dotyczy zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (tych zakładów dotyczą bowiem przepisy odrębne),

• sposoby postępowania w przypadku zakończenia eksploatacji instalacji, w tym sposoby usunięcia negatywnych skutków powstałych w środowisku w wyniku prowadzonej eksploatacji, gdy są one przewidywane,

• sposoby zapewnienia efektywnego wykorzystania energii.

Decyzja o pozwoleniu zintegrowanym zawsze musi zawierać uzasadnienie (nie stosuje się tu ogólnego przepisu Kpa pozwalającego na odstąpienie w pewnych sytuacjach od sporządzenia uzasadnienia - art. 202 ust. 7 ustawy POŚ). Mimo, że przepisy POŚ nie stwierdzają tego wyraźnie, należy przyjąć, że powinny się w nim znaleźć informacje o uwagach i wnioskach złożonych w ramach procedury udziału społeczeństwa oraz o sposobie ich rozpatrzenia - podobnie jak ma to miejsce w przypadku uzasadnienia decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (zob. II.2.4.10). Obowiązek taki wyprowadzić można z art. 15 ust. 5 lit. (b) dyrektywy IPPC nakazującego poinformowanie społeczeństwa nie tylko o treści podjętej decyzji, ale także właśnie o złożonych uwagach i wnioskach oraz o sposobie ich rozpatrzenia.

II.3.5. Najlepsze dostępne techniki (BAT)

Instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego muszą spełniać wymagania wynikające z najlepszych dostępnych technik (Best Available Techniques - BAT), w tym zwłaszcza nie mogą powodować przekroczenia granicznych wielkości emisyjnych z wyjątkiem progów tolerancji (art. 204 ust. 1 ustawy POŚ).

Najlepsze dostępne techniki (BAT) to, zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt 10 ustawy POŚ, najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalności, wykorzystywany jako podstawa ustalania granicznych wielkości emisyjnych, mających na celu eliminowanie emisji lub, jeżeli nie jest to praktycznie możliwe, ograniczanie emisji i wpływu na środowisko jako całość.

Ustawa POŚ precyzuje też co należy rozumieć pod kluczowymi w tej instytucji pojęciami.

„Technika” oznacza zarówno:

• stosowaną technologię, jak i

• sposób, w jaki dana instalacja jest:

– projektowana,

– wykonywana,

– eksploatowana, oraz

– likwidowana.

Przez „dostępne techniki” rozumieć należy techniki:

• na takim stopniu rozwoju, który umożliwia ich praktyczne zastosowanie w danej dziedzinie przemysłu, z uwzględnieniem:

– warunków ekonomicznych i technicznych, oraz – rachunku kosztów inwestycyjnych i korzyści dla środowiska,

• które prowadzący daną działalność może uzyskać.

„Najlepsza technika” oznacza najbardziej efektywną technikę w osiąganiu wysokiego ogólnego poziomu ochrony środowiska jako całości.

Najlepsze dostępne techniki stanowią podstawę do określenia w pozwoleniu zintegrowanym „warunków brzegowych” eksploatacji instalacji (tzn. dopuszczalnej emisji, lub równoważnych parametrów, środków technicznych itp.) nie stanowią jednak w żadnym razie podstawy do określania w pozwoleniu wymogu stosowania konkretnych technik czy technologii. Wyraźnie podkreślone jest to w art. 9 ust 4 dyrektywy IPPC.

II.3.6. Udział społeczeństwa i uprawnienia organizacji ekologicznych

W ślad za dyrektywą IPPC, organ wydający pozwolenie zintegrowane zobowiązany jest przeprowadzić procedurę udziału społeczeństwa, tj. umożliwić społeczeństwu składanie uwag i wniosków (zob. II.4.1).

W postępowaniach tych organizacjom ekologicznym przysługuje prawo wzięcia udziału w postępowaniu na prawach stron

​

​

(źródło - internet)